Lessen en successen gaan hand in hand bij woonvorm De Johannes in Veghel

Mensen worden steeds ouder, daardoor neemt de vraag naar zorg toe. Tegelijk is er een groeiend tekort aan zorgpersoneel. De zorgorganisaties moeten hun beschikbare capaciteit daar inzetten waar die het hardst nodig is. Professionele zorg krijgen is dan ook steeds minder een vanzelfsprekendheid. Dat betekent dat mensen meer dan ooit naar elkaar moeten omkijken. Woonvormen die daarvoor speciaal zijn ingericht, maken die uitdaging makkelijker. De Johannes in Veghel is zo’n woonvorm. Het complex is in 2022 opgeleverd en de bewoners hebben er inmiddels tot volle tevredenheid hun draai gevonden. Wat maakt De Johannes bijzonder en succesvol? En welke lessen kunnen we trekken uit de ontwikkeling van dit project?

De Johannes is een kleinschalig woonconcept voor mensen met een zorgvraag die zelfstandig willen wonen. Zenzo Maatschappelijk Vastgoed ontwikkelde De Johannes in samenwerking met zorgorganisatie BrabantZorg en woningcorporatie BrabantWonen. Het gebouw telt 23 appartementen plus een gemeenschappelijke ruimte waaraan de bewoners zelf invulling kunnen geven. Daarnaast heeft BrabantZorg een kantoor in het gebouw. De Johannes staat midden in de wijk, naast een multifunctionele accommodatie met daarin een basisschool en wijkfuncties. De dynamiek in de omgeving bevordert dat bewoners van De Johannes en andere mensen in de buurt elkaar op een natuurlijke, toevallige manier tegenkomen. Door die toevallige ontmoetingen ontstaan er nieuwe sociale contacten die bijdragen aan het woongenot en welzijnsgevoel van de bewoners van De Johannes.

De bewoners variëren in leeftijd van rond de 20 tot voorbij de 90 jaar. Allemaal hebben ze een (potentiële) zorgvraag, maar verder verschillen hun achtergronden sterk. BrabantZorg heeft de bewoners geselecteerd en daarbij gekeken naar hun bereidheid om elkaar te ondersteunen bij hun zorgvraag. Ongeveer 10 bewoners krijgen professionele thuiszorg of huishoudelijke hulp van BrabantZorg. Die zorg is aanvullend, de bewoners doen verder zelf veel voor elkaar. Ze helpen elkaar en houden elkaar gezelschap volgens het principe samen leven, samen wonen, samen zorgen. De mix van heel verschillende bewoners zorgt voor een levendige sfeer en voorkomt dat het woongebouw een echt zorgstempel krijgt. Het woonconcept van De Johannes brengt de bewoners dichter bij elkaar. Daardoor durven ze makkelijker om hulp te vragen en die ook aan te bieden. Dat ontlast niet alleen de professionele zorgverlening, maar biedt tegelijk een oplossing voor het groeiende probleem van de eenzaamheid.

Elk project is weer een leerschool voor toekomstige projecten. Een van de ervaringen vanuit BrabantZorg rond de ontwikkeling van De Johannes gaat over woordkeus in de communicatie. Inge van Eekelen, regiomanager bij BrabantZorg: “Zodra je het hebt over zorgwoningen roept dat bij toekomstige bewoners en bij andere partijen het beeld op van een volledige professionele zorgvoorziening. En dat is een verwachting die je niet wilt wekken, want De Johannes is een concept waar de nadruk op wonen ligt. Wanneer nodig is daarbij aanvullend professionele zorg mogelijk. “Maar de bewoners zullen elkaar, daar waar mogelijk, op de eerste plaats zelf ondersteunen.” Die ervaring van BrabantZorg hebben we vertaald naar de praktijk. We praten bij De Johannes niet meer over zorgwoningen. We noemen het wonen in combinatie met zorg. In die omschrijving ligt de nadruk op het wonen en minder op de zorg.

Ook uit het traject van de bewonersselectie hebben we lessen getrokken. Coen Hendriks, conceptontwikkelaar bij Zenzo: “Het liefst willen we nieuwe bewoners op een zo vroeg mogelijk moment in het proces betrekken. Soms is dat lastig. Bij huurwoningen weten we in de beginfase vaak nog niet wie de bewoners worden. Dat was bij De Johannes ook zo. Wat we hebben geleerd, is dat het voor dit woonconcept toch heel belangrijk is om dat snel te weten. Dat betekent zo vroeg mogelijk starten met het wervings- en selectieproces. De toekomstige bewoners kunnen elkaar dan al ontmoeten en leren kennen, bijvoorbeeld op informatiebijeenkomsten. Hoe meer tijd hiervoor is, hoe beter. Dan kent iedereen elkaar goed als ze daadwerkelijk naar hun nieuwe woning verhuizen. En dat is een voorwaarde voor dit woonconcept. Elkaar ondersteunen bij hulpvragen ga je immers pas doen als je elkaar goed genoeg kent. Dan pas staat de gemeenschap echt in zijn kracht. “Nu duurde het een aantal maanden voordat de bewoners wat voor elkaar gingen betekenen.”

Coen Hendriks: “Samenwerking en initiatieven ontplooien is ook heel effectief om elkaar beter te leren kennen. We hebben de onderlinge samenwerking onder andere gestimuleerd door de bewoners te betrekken bij het ontwerpen en aanleggen van het buitenterrein. De bewoners konden naar eigen inzicht, met een bepaald budget, het buitenterrein inrichten. Zo hebben we het ook gedaan met de gezamenlijke ontmoetingsruimte. Beide initiatieven waren heel succesvol. Ze hebben ook meer opgeleverd dan een betere onderlinge kennismaking. Alle bewoners zijn dik tevreden over de buitenruimte en ontmoetingsruimte nu ze zelf aan de realisatie meegewerkt hebben. Wat we bovendien zien, is een groot gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor de woonomgeving. Dat de samenwerking is gestart toen de mensen er al woonden, is een leerpunt. We hadden dat zo ver mogelijk naar voren moeten trekken. Een ander leerpunt betreft de omvang van de bewonersgroep. De Johannes heeft iets meer dan 30 bewoners. Met zo’n bewonersaantal zit je wel op een bovengrens voor een soepele samenwerking. Wordt de groep nog groter, dan is het overzicht weg en krijg je de samenwerking veel moeilijker op gang.”

De appartementen in De Johannes zijn nul-op-de-meterwoningen (NOM-woning). Ze zijn zeer energiezuinig. De moderne techniek die daarvoor in de woning zit, vraagt wel een andere manier van omgaan met verwarming en ventilatie. De bewoners zijn daarover vooraf geïnformeerd, maar we hebben ze er niet intensief in begeleid. Achteraf bleek die behoefte er wel te zijn. De bewoners verlieten een woning met een ouderwets cv-systeem en traditionele ventilatie. Wonen in een NOM-woning, waarbij de binnentemperatuur zo stabiel mogelijk moet blijven, bleek voor de nieuwe bewoners een grote uitdaging. Inmiddels weten de bewoners hoe ze met hun woning moeten omgaan en is het wooncomfort op orde.

De Johannes in Veghel is een voorbeeld van hoe we de zorg kunnen ontlasten en mensen tegelijk zelfstandig, comfortabel en met plezier kunnen laten wonen. De bewoners ondersteunen elkaar niet alleen individueel, maar ook als gemeenschap. Er is door een aantal van hen een bewonersvereniging opgericht. Die is actief in het organiseren van gemeenschappelijke activiteiten, zoals het tuinonderhoud en de koffieochtenden in de ontmoetingsruimte. Dat verbindt de community nog meer. Via de bewonersvereniging is er ook overleg met BrabantZorg. Bijvoorbeeld om afspraken te maken over het gebruik en schoonhouden van de gezamenlijke ontmoetingsruimte. Ook krijgt de verbinding met de buurt steeds meer vorm. Zo waren de bewoners al bij verschillende activiteiten van basisschool de Vijfmaster, die naast De Johannes ligt, betrokken. Als maatschappelijk projectontwikkelaar vinden wij dit belangrijke ontwikkelingen. Onze ambitie reikt verder dan het realiseren van mooie gebouwen. De mensen die er gebruik van maken, staan in onze projecten centraal. Meer weten over onze visie op wonen, zorg en welzijn? Neem contact met ons op.