IKC Veenendaal: circulair ontwikkelen en bouwen in de praktijk

In de gemeente Veenendaal wordt in de wijk Het Franse Gat gewerkt aan een nieuw Integraal Kind Centrum (IKC). Het wordt een circulair en energieneutraal gebouw dat onderdak gaat bieden aan meerdere scholen en een kinderopvang. Het project, waarbij samenwerking en innovatie centraal staan, is aanbesteed via Rapid Circulair Contracting. Bij deze manier van aanbesteden spannen de betrokken ketenpartners zich in voor een duurzame realisatie van het project. Ze kiezen voor gebruik van recyclebare of hernieuwbare materialen en proberen de leefomgeving zo min mogelijk te belasten. Hoe die inspanning er in de praktijk uitziet, vertellen Christiaan van den Essenburg van Zenzo Maatschappelijk Vastgoed, Oscar Langendorff van Bouwbedrijf van den Hengel en Sander van Gemert van Alba Concepts.

Christiaan: “Rapid Circular Contracting (RCC) werkt niet met een programma van eisen, maar met een programma van ambities. Circulariteit speelt daarbij een belangrijke rol. De bij het project betrokken partners sluiten een samenwerkingscontract nog voordat er een ontwerp met strakke specificaties is. In het contract is ruimte voor creativiteit en innovatie om al samenwerkend de ambities te realiseren. Voor het IKC wilden we bijvoorbeeld bouwmaterialen gebruiken waarbij de CO2-uitstoot zo laag mogelijk blijft. Een ander voorbeeld is dat we regionale leveranciers wilden inschakelen om de transportafstanden te beperken. Samen met alle partners hebben we naar de beste oplossingen gezocht om deze en al onze andere ambities te realiseren. Het project is echt een co-creatie. Bij de start lag alles open behalve de locatie, het budget en het gewenste vloeroppervlak. Vanuit dat vertrekpunt zijn we in overleg met alle gebruikers en op basis van onze ambities alles gaan uitwerken.”

Bij de inkoop van materialen is met elke partij gesproken over onze ambities voor milieu en circulariteit. Sommige leveranciers dachten daarbij ook mee over de milieubelasting van de omgeving. Door bijvoorbeeld de leveranties te doen met een elektrische vrachtwagen en slim om te gaan met de belading, konden ze bijdragen aan een geringere belasting van de omgeving.

Sander: “Alba Concepts is al vroeg in het traject bij dit project betrokken geraakt als duurzaamheids- en circulariteitsadviseur. Daardoor konden we ook in een vroeg stadium duurzaamheidskeuzes voor het hele ontwerp maken. We hebben daarvoor met alle ketenpartners een flink aantal werksessies gehad waarin we naar verschillende materialiseringsopties hebben gekeken. We zijn begonnen bij de constructie, want daarmee maak je de grootste impact. Daarna volgden de gevelafwerking, de dakafwerking, de binnenwanden en de vloerafwerking. Bij al die onderdelen hebben we gekeken naar het herkomstscenario van de materialen die in aanmerking kwamen om toe te passen. We wilden zoveel mogelijk cradle to cradle (C2C) en/of biobasedmaterialen gebruiken. Ook hebben we gekeken naar het toekomstscenario van materialen. Kun je ze weer recyclen of rechtstreeks hergebruiken? Wat is daar de potentie van? Als laatste hebben we naar de demontabiliteit gekeken. Wat kun je weer uit elkaar halen en elders hergebruiken? Bij het kiezen van de materialen en constructiemethodes hebben we al deze duurzaamheidsvragen laten meewegen. Zo kwamen we bijvoorbeeld uit bij vlasisolatie, want die is biobased. En we kozen voor gevelstenen die extra duurzaam zijn. Er is altijd nieuwe klei voor de productie van bakstenen nodig. Maar het is wel mogelijk om daaraan, zonder kwaliteitsverlies, uit oude stenen gewonnen klei toe te voegen. Door die toevoeging zijn de door ons toegepaste gevelstenen voor maar liefst 20 % cradle to cradle.”

De constructie is demontabel door het toepassen van doorkoppelsystemen. Er zijn geen gestorte elementen toegepast. Overal zijn bouten gebruikt. Ook de kanaalplaten zijn herbruikbaar net zoals de HSB-elementen waaruit de gevel is opgebouwd. De binnenwanden zijn op de dekvloer geplaatste metal stud wanden. Ook deze wanden zijn demontabel en elders herbruikbaar. 

Oscar: “Na het maken van de materiaalkeuzes volgde een zoektocht naar geschikte leveranciers. Daaruit rolde uiteindelijk een lijst met leveranciers die cradle to cradle, biobased en demontabele bouwmaterialen konden leveren. Van die lijst, met daaraan toegevoegd onze duurzaamheidskeuzes, maken we tijdens de bouw ook praktisch gebruik. Ik heb hem in de keet op een bord geschreven om onze keuzes te delen met de mensen op de bouw. Ook hebben we die lijst gedeeld met de ketenpartners van de scholen. Die zijn erg betrokken bij het project en vonden het heel boeiend om zo over de praktijk van het bouwen geïnformeerd te worden. Daarnaast gebruiken we die lijst als handvat om onze keuzes steeds kritisch te toetsen en ervoor te zorgen dat we bij de les blijven. Zo kwam er gedurende de bouw een bezuinigingsvoorstel voor het tegelwerk. Dat is weer van tafel gegaan toen duidelijk werd dat de voorgestelde tegels weliswaar goedkoper, maar niet cradle to cradle waren. We hebben ons toen aan de eerste keus gehouden. Dat was een leverancier die wel cradle to cradle tegels kon leveren. Zoiets speelde ook bij de kunststof kozijnen die we plaatsen. Daarin zat aanvankelijk geen duurzaam glas. Na overleg met de leverancier hebben we dat kunnen veranderen.  Voor dezelfde prijs hebben die kozijnen nu cradle to cradle beglazing. Zo blijven we al doende steeds alert op een duurzame aanpak en kijken we waar we nog stappen kunnen zetten.”

Sander: “Investeren in duurzame oplossingen betekent soms dat je aan de voorkant hogere kosten moet maken. Op dat moment is dat misschien een hogere investering, maar vaak wordt die later weer terugverdiend. Soms al in de beheer- en onderhoudsfase of anders later doordat materialen herbruikbaar of recyclebaar zijn en bij hergebruik weer geld opbrengen.” Oscar: “Een concreet voorbeeld is ons advies aan de gemeente om een nieuw type verlichtingsarmaturen toe te passen. Die gaan langer mee en verbruiken minder energie. Ze zijn duurder in de aanschaf, maar dat verdien je door het lagere verbruik in 10 jaar tijd weer terug. Door die verlichtingsarmaturen te gebruiken, boek je uiteindelijk dus toch winst. Zowel in je eigen portemonnee als voor het milieu  .”

Het IKC Veenendaal scoort uitstekend op het gebied van circulariteit. Met behulp van BCI Gebouw is een Building Circularity Index (BCI) van 55% berekend. BCI Gebouw is een meetinstrument waarmee iedereen de circulariteitsprestatie van nieuw of bestaand vastgoed kan bepalen. Daarbij wordt rekening gehouden met de verantwoorde herkomst van het materiaal, het toekomstscenario van het materiaal en de losmaakbaarheid ervan. De circulariteitsprestatie wordt uitgedrukt in de BCI-score. Dat is een percentage tussen de 0% en 100%, waarbij 0% volledig lineair is en 100% volledig circulair is. 

Zenzo vindt het belangrijk om verstandig om te gaan met het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. In onze vastgoedprojecten streven wij zoveel mogelijk naar een circulaire aanpak. Wij zijn een voorstander van het toepassen van duurzame oplossingen om zo te komen tot het toekomstbestendig realiseren van bouwprojecten. Meer weten? Neem contact met ons op. Wij vertellen graag alles over onze werkwijze en visie.