De gemeenschap ‘gewoon z’n ding’ laten doen; hoe sluit je daar bij aan?

Yvonne Witter van ZorgSaam Wonen en Michiel Wijnen van Zenzo Maatschappelijk Vastgoed, beiden host van de podcast, ontvangen deze aflevering twee gasten die heel veel vertrouwen hebben in de kracht van de gemeenschap. Inge van de Sande is coördinator van Netwerk Nonna, onder meer verantwoordelijk voor 6 proeftuinen op het gebied van goed wonen én manager van zorgcentrum Griffioen in Nijmegen. Stijn van Kreij maakt met Butterfly Effect gemeenschappen bruisend door het werven en coachen van buurtverbinders.

Yvonne en Michiel vragen zich af: Er zit heel veel kracht in een zorgzame gemeenschap, hoe kan dit tot bloei komen? Hoe ontstaan er buurten die voor elkáár zorgen? Hoe sluit je aan bij wat de gemeenschap nodig heeft, in plaats van van buitenaf te bedenken wat ze nodig hebben? En hoe verbindt je het formele met het informele?

Inge van de Sande is zelf manager van Griffioen in Nijmegen, waar zorg, wonen en ontmoeting met elkaar gecombineerd worden. Ze vertelt: ‘Zorgorganisaties, overheden en ondernemers zouden moeten aansluiten bij wat er al is. Begin met de context: waar zijn we hier? Wat zijn bestaande verbindingen in deze buurt? Van daaruit kun je gaan kijken welke behoeftes er zijn. Wat lukt nou net niet wat de buurt wel graag zou willen en waarbij is een duwtje in de rug nodig? Hoe kun je daar formeel en informeel bij aansluiten? Zo zijn we bij Griffioen ook gestart.’

Stijn van Kreij heeft dezelfde ervaring. ‘Je moet eerst kijken naar de identiteit van een plek en van de gemeenschap. We zien veel organisaties die het lastig vinden om buiten hun eigen regels en processen te denken. Ze zijn gewend námens een specifieke doelgroep te handelen en een gemeenschap bestaat uit veel méér doelgroepen. Voor mij is de vraag: ‘wat maakt een gemeenschap bruisend?’ de sleutel’.

Hoe komt het nou dat het zo moeilijk is de maatschappij gewoon ‘zijn ding’ te laten doen, vragen Yvonne en Michiel zich af. Stijns analyse gaat terug naar religieuze instellingen en een zorgstelsel van 60 jaar oud met heel veel professionele regels. De zorg werd er beter van, maar we zijn gewend aan hele hiërarchische verhoudingen. ‘Nu willen we ineens gaan samenwerken, maar zowel de burger als de professional zijn gewend aan deze verhoudingen. Dat vraagt een cultuuromslag. Organisaties in de zorg of overheden zouden een ondergeschikte rol kunnen gaan spelen, want de gemeenschap kan en wil heel veel zelf doen. Maar dat vraagt een omkering van oude perspectieven en loslaten van regie’.

Inge van Sande is voorzichtiger als het gaat om het overnemen van professionele zorg. ‘Wat kun je dan van die gemeenschap verwachten? Daar moeten we realistisch over zijn. Veel mensen willen iets betekenen, bijvoorbeeld als vrijwilliger, maar echt zorgen voor cliënten is zwaar. De verwachting om de zorgsector echt te ontlasten kun je niet zomaar bij een gemeenschap neerleggen.’

Maar intrinsieke motivatie om van betekenis te zijn voor de wijk, buurt of gemeenschap is er vaak wel. Daar moeten overheden, woningcorporaties en (zorg)organisaties gebruik van willen en durven maken, vinden de gasten.

Stijn noemt waardering, verbinding, toeval en gedoe als voorwaarden voor welbevinden en geluk. ‘In een bruisende gemeenschap is er gedoe, dat is een teken van verbinding. We moeten dat dan ook positief framen. Niet altijd alles van buitenaf gelijk willen oplossen, maar de groep er zelf mee laten dealen. Bij Butterfly Effect werven en coachen we buurtverbinders. Zij dragen met hun talent bij aan een bruisende en verbonden buurt, door contact te maken en activiteiten te organiseren die bij de buurt passen.’

Maar waar begin je als overheid, (zorg)organisatie of woningcorporatie met de omslag om de wensen en behoeftes van de gemeenschap leidend te laten zijn? Inge vertelt hoe zij het bij Griffioen doen. ‘We stellen ons als organisatie dienend op en sluiten aan bij wat er volgens de gemeenschap zelf nodig is. We durven ons eigen plan los te laten. En dan gewoon beginnen. Bottum up, we zien wel welke kansen we tegen komen. We nemen kleine, domein overstijgende stapjes. Dat vraagt lef en moed én een bijdrage van alle kanten.’

Zo ziet Stijn dat met Butterfly Effect ook. ‘Na de check waar ben ik, wat is de historie en je daaraan verbinden, ga je gewoon beginnen. Aansluiten bij wat er is en vanuit de eerste quick wins uitbouwen. Ook de ontwikkeling van vastgoed heeft hierin een belangrijke rol. Er is meer variatie nodig in de bouw, collectieve voorzieningen en daarmee de plek voor natuurlijke ontmoeting. Zodat jong en oud door elkaar leven.’

Er wordt door onze podcastgasten heel hoopvol gekeken naar een krachtige samenleving. De betrokkenheid, vitaliteit en de creativiteit van de gemeenschap is er al, maar die moet de ruimte krijgen. Dat betekent dat overheden, woningcorporaties en (zorg)organisaties lef moeten tonen om ze die ruimte te bieden en daarmee hun eigen plan soms een beetje moeten los te laten.