Een lijntje tussen het café op de hoek en de zorgprofessionals: hoe bouwen we een zorgzame gemeenschap?

In deze podcast bespreken we: Bouwen aan zorgzame gemeenschappen; makkelijker gezegd dan gedaan. In de tweede aflevering het perspectief vanuit de wetenschap. In Hart van Vathorst ontvangen hosts Yvonne Witter van ZorgSaamWonen en Michiel Wijnen van Zenzo Maatschappelijk Vastgoed gasten Peter Boelhouwer, hoogleraar Volkshuisvesting aan de TU Delft en lid van de adviesraad Knarrenhof van Netwerk Vitaliteit – en Ludo Glimmerveen, universitair docent en programmaleider ‘Alledaagse attentheid in de superdiverse stad’ en onderzoeker bij het Ben Sajet centrum.  

Michiel vertelt over de plek waar de podcast wordt opgenomen: Hart van Vathorst in Amersfoort. Volgens ZorgSaamWonen één van de mooiste voorbeelden in Nederland waar je kunt zien dat de inclusieve samenleving werkt. Michiel: ‘Hier wonen verschillende doelgroepen samen, ze hebben allemaal een eigen plek, maar je komt binnen in een centrale ontmoetingsruimte met horeca. We geloven heel erg dat verschillende maatschappelijke vraagstukken opgelost kunnen worden door de mensen zelf. Maar dan moeten ze elkaar wel ontmoeten.’ 

Hoe kijken de gasten naar de kansen en uitdagingen van een zorgzame gemeenschap en hoe deze ingezet kan worden voor ouderen? Ludo Glimmerveen doet onderzoek naar de zorgzame gemeenschap bij het Ben Sajet centrum. ‘We doen onderzoek naar alledaagse attentheid en specifiek dan in de stad Amsterdam. Dus wat maakt dat in zo’n stad mensen toch met elkaar in verbinding staan of niet? Daaruit willen we lessen trekken.’ 

Peter Boelhouwer is onder meer betrokken bij de Knarrenhofjes. ‘Ik zie daar dat mensen die elkaar niet kenden vrij snel een gemeenschap vormen. Dit is een mooie ontwikkeling maar er is een breder scala aan oplossingen nodig in de zorg voor ouderen. Wat tot nu toe aan woonvormen wordt ontwikkeld is nog te eenzijdig. Mensen knappen vaak zo op van de juiste omgeving en zorg, activiteiten en goede voeding, ik zie het aan mijn eigen ouders met dementie. Maar een verzorgingstehuis is min of meer het eindstation en erg duur. Er zijn ook tussenvoorzieningen nodig, zoals collectieve woonvormen.’ 

Ludo richt zijn onderzoek op zelfstandig wonende ouderen. ‘Die tussenoplossingen kunnen we vinden in de buurt. Soms zijn dat plekken waar je niet gelijk aan denkt. Zo hebben we een café gevonden waar 15 ouderen uit de buurt elkaar al dagelijks zien en daar echt hun gemeenschap vinden. Ze kijken naar elkaar om en de barman helpt ze met een klusje als dat eens nodig is. De opgave van de zorgsector is hoe je bij dit soort verbanden aansluit, zonder dat die plekken door professionals worden overspoeld. Het moet laagdrempelig blijven’.  

Michiel vraagt de gasten welke rol de zorgprofessionals dan in moet gaan nemen. Ludo: ‘Professionals moeten actief de buurt in om een netwerk op te bouwen. Met die kroegbaas, maar ook de medewerkers van de lokale drogist of de boekhandel. Er blijkt uit onderzoek dat dit belangrijke plekken zijn waar mensen elkaar ontmoeten. Als professional moet je zorgen dat zij jou ook weten te vinden als ze iets tegenkomen dat ze zorgen baart. Dat soort verbanden kunnen we ook faciliteren. Bij een cursus valpreventie ontmoeten mensen elkaar een aantal keer. Daaruit kan ook een gemeenschap ontstaan. Zorg ervoor dat zij elkaar blijven zien.’ 

Peter doet onderzoek vanuit het netwerk vitaliteit. ‘Het doel is om meer kennis over geclusterd wonen te ontwikkelen en hoe we hiermee kunnen besparen op zorgkosten. De zorg moet veel efficiënter worden ingericht en er zijn andere verhoudingen nodig. Dit had gisteren al moeten gebeuren. De geclusterde woonvorm is niet dé oplossing. Als je kijkt naar de hele keten ontbreken er meerdere schakels. We hebben hier echt een gat laten vallen, zorg en wonen moet weer bij elkaar komen. Heel interessant is het om te zien wat ze nu in Oss doen bij proeftuin de Ruuwaard. Ik hoop dat het slaagt, dan kunnen we ook gaan opschalen. We kunnen immers niet alleen blijven experimenteren.’ In de Ruwaard, een wijk in de gemeente Oss, bedenken wijkbewoners en lokale (zorg)organisaties samen oplossingen waarbij mensen meer voor zichzelf en voor elkaar kunnen doen. Uiteindelijk streven zij naar een vitale wijk waar wijkbewoners tegen lagere kosten een betere (positieve) gezondheid ervaren. 

Ludo: ‘Wat we zien is dat de capaciteit van wat er aan geclusterde woningen is nu veel te laag is, en dat mensen er vaak komen wonen als ze al een zorgvraag hebben. Om die gemeenschap echt zorgzaam werk te laten doen is een uitgebalanceerd toewijzingsbeleid met differentiatie nodig.’ 

Wat heeft wat de gasten betreft de komende jaren prioriteit?  Peter: ‘De schotten tussen wonen en zorg moeten eruit, dit moet veel beter op elkaar worden afgestemd.  Daarnaast moet er beleidsmatig afgedwongen worden dat er gedifferentieerde woonvormen gebouwd worden en moeten organisaties lokaal veel meer de verbinding met elkaar zoeken. En natuurlijk moeten we bereid zijn er geld in te investeren.’ 

Ludo: ‘Ik zou met die samenwerking willen beginnen; zorg dat partijen in de buurt elkaar vinden en onderling de loketten kennen. Ook is het belangrijk onze systemen te versimpelen zodat mensen zelf een loket kunnen vinden. Daarbij is stabiliteit in de zorg – herkenbare organisaties, dezelfde gezichten – ook belangrijk. Versimpeling aan de voorkant van de verzorgingsstaat.