‘We proberen communities rondom zorginstellingen te maken’

Hof van Jacob in Haarlem wordt een plek waar ouderen kunnen wonen en zorg ontvangen, maar ook onderdeel van de maatschappij blijven uitmaken. Door functies te mengen en verschillende organisaties te betrekken worden de voorwaarden geschapen om naar elkaar om te kijken en een levendige wijk voor mensen met en zonder zorgvraag te creëren.

Omwonenden van voormalig verpleeghuis Boerhaave in Haarlem moesten wel even wennen aan de plannen voor Hof van Jacob. In plaats van een omheinde kliniek komen er ruim honderd zelfstandige ouderenwoningen met in de plint een eerstelijns gezondheidscentrum en daarnaast een multifunctioneel gebouw met een kinderopvang en maatschappelijke horeca. Ouderenzorgorganisatie Sint Jacob blijft in aparte gebouwen intramurale zorg verlenen, maar zoekt met deze nieuwe ontwikkeling nadrukkelijk de verbinding met de buitenwereld.

‘Als we gebieden maken waar alleen mensen met een zorgvraag wonen, dan is het moeilijk voor ze om in contact te blijven met de “gewone” wereld’, zegt Michiel Wijnen van Zenzo Maatschappelijk Vastgoed hierover. ‘Als je afhankelijk bent van zorg zoek je niet zo gemakkelijk de gezelligheid op. Eenzaamheid is een groot probleem. Wij geloven dat functiemenging toevallige ontmoetingen mogelijk maakt. Daardoor ontstaan er vanzelf initiatieven voor meer contact.’

Zowel Wijnen als Mieke van der Linden, interim directeur/bestuurder Hero Kindercentra, zien allerlei mogelijkheden. Gezamenlijke maaltijden met of zonder de ouders kunnen de eenzaamheid van ouderen verkleinen en de ouders ontzorgen. Van der Linden ziet Hof van Jacob zelfs voor zich als een sociale omgeving waar verschillende generaties met elkaar in contact komen. ‘Een soort bonusfamilie.’

‘Grootouders zijn niet altijd in beeld. Ik denk dat het voor kinderen goed is om jong te leren hoe je van betekenis kunt zijn naar die andere generatie.’ Ze denkt aan het gezamenlijk vieren van Kerst en Sinterklaas of een moestuin waar jong en oud samenwerken. ‘Je kunt ook een community bouwen door cross-overs te zoeken in personele zin, door activiteitenbegeleiders en groepsondersteuners van de zorg en kinderopvang te laten mengen. Wij kampen ook met personeelstekort.’

Ouderen kunnen volgens Heleen Voskuyl-van der Poel, Assetmanager Healthcare bij Achmea Real Estate door functiemenging langer zelfstandig wonen. ‘Het woongemak en comfort wordt enorm vergroot als ze bijvoorbeeld zonder mantelzorger naar een huisarts, apotheek of fysio kunnen gaan.’

De belegger wil voor de huur van de levensloopbestendige woningen in Hof van Jacob ook voorsorteerders aantrekken. ‘Mensen die zich voorbereiden op de toekomst willen natuurlijk niet in een verzorgingshuis 2.0 wonen, maar in een mooi appartement met functies die normaal gesproken ook in de maatschappij voorhanden zijn.

Haar ervaring is dat mensen op plekken zonder ontmoetingsruimte een plek missen waar ze elkaar kunnen ontmoeten en ’s avonds samen kunnen eten. Wijnen herkent dat. Bij een door Zenzo ontwikkeld appartementencomplex waren de kopers in meerderheid ouderen met een beginnende zorgvraag, zo bleek uit een enquête. ‘Natuurlijk was toegang tot zorg ook belangrijk, maar met name de aanwezigheid van een ontmoetingsruimte trok kopers over de streep’, vertelt Wijnen. ‘Wat je het liefst wil bereiken is dat mensen in het gebouw naar elkaar gaan omkijken en buren misschien zelfs wel elkaars mantelzorger worden. Daarvoor is zo’n ontmoetingsplek van essentieel belang’, aldus Voskuyl-van der Poel.

Als ouderen in een fijne omgeving wonen waar mensen naar elkaar omkijken, gaat hun mentale en vaak fysieke gezondheid erop vooruit, stelt Bart Bram Spruit, Manager Vastgoed Sint Jacob. ‘De zorgvraag wordt daardoor uitgesteld, ook belangrijk gezien de arbeidsmarktproblematiek. Als er minder zorgpersoneel beschikbaar is, zal de gemeenschap een deel van de zorgtaken over moeten nemen. We zullen familie en vrienden meer gaan betrekken, maar we proberen ook communities rondom zorginstellingen te maken.’ Functiemenging draagt daaraan bij.

Vanwege de financieringsstromen waarop het Rijk stuurt, is er volgens hem steeds meer extramuralisering van de zorg. ‘Verschillende manieren van zorg verlenen groeien naar elkaar toe. Eerst hadden mensen thuis hun eigen huisarts en als ze bij ons kwamen wonen, namen onze specialisten ouderengeneeskunde het over. In de toekomst zullen mensen bij ons wonen die hun arts van buiten meenemen.’

Korte lijntjes met andere zorgverleners zijn enorm belangrijk, zegt huisarts Vincent Puite van de ZOED (Zorgverleners Onder Een Dak). ‘Ik werk samen met een apotheek, fysiotherapeut, psycholoog en verloskundige, maar ook met de zorgtak van Sint Jacob. Dat helpt een oeverloze zoektocht voorkomen met mensen die niet meer thuis kunnen wonen, maar ook om elkaar zo goed mogelijk te helpen en samen ergens voor te staan in de wijk.’

Op zijn spreekuur ziet hij eenzaamheid bij alle generaties terugkomen. ‘Veel mensen hebben meer sociale of maatschappelijke problemen dan medische. Als je de juiste mensen bij elkaar zet, dan volgt die community building vanzelf. De ZOED is een verzamelpunt en signaleringspunt. Hof van Jacob faciliteert dit straks ook. Betekenis geven en nemen aan het leven is een van de kernwaarden die ons menselijk bestaan vorm geeft.’

De Boerhaavewijk is een wijk met lage inkomens en veel schooluitval, waar volgens Puite mede door Hof van Jacob langzaam een nieuwe wind gaat waaien. ‘De bewoners hebben die nieuwe maatschappelijke richting hard nodig.’ Spruit ziet mogelijkheden om jongeren in de buurt stage te laten doen in de horeca van de ontmoetingsruimte, de groenvoorziening, de zorg of de kinderopvang. Zo kunnen jongeren uit de buurt hun eerste werkervaring opdoen. ‘Het mes snijdt dan aan meerdere kanten.’